ظرفیت ها و توانمندی های اقتصادی - صنعتی موجود در سطح منطقه
در مورد وضعیت اقتصادی آذربایجان شرقی ، میتوان گفت كه اهمیت نسبی صنایع بزرگ و بهره‌برداری‌های كشاورزی و تجاری در استان نسبت به سایر استان‌های كشور قابل توجه است. این استان از ظرفیت تولیدی مهمی برخوردار است به طوری كه اغلب واحدهای اقتصادی آن دارای مقیاس كلان هستند.
تركیب فعالیت‌های اقتصادی مناطق شهری استان با وجود توسعه صنعتی، نشانگر رونق‌بخش خدمات نسب به سایر بخش‌ها است. در مناطق روستایی استان نیز وجه غالب با بخش كشاورزی است و خدمات پس از آن قرار دارد. در مجموع، بخش خدمات، كشاورزی و صنعت، عمد‌ه‌ترین بخش‌های اقتصادی استان را تشكیل می‌دهند.
آذربایجان شرقی یكی از قطب‌های مهم صنعتی كشور محسوب می‌شود. استقرار صنایع بزرگی چون ماشین‌سازی و تراكتورسازی سبب شده است كه این كانون مهم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شود.
همچنین از كارخانه‌‌های دیگر استان میتوان اشاره كرد به پمپ ایران، لیفتراك‌سازی، موتوژن، هاكسیران دیزل، لیلاند دیزل ایران، بلبرینگ‌سازی، پیستون‌سازی، درمن دیزل، دیزل ایدم، ترموپلاس، كبریت‌سازی ممتاز، حوله‌بافی لاله (برق لامع)، تخته فشاری و نئوپان، شیر پاستوریزه، نختاب فروزان، نوشابه‌سازی، بافندگی لایكو، تریكو سهند، نساجی تبریز، ریسندگی پشمینه، پالاز موكت، كارخانه گچ، چرم‌سازی، شركت سیمان صوفیان، نیروگاه حرارتی تبریز، پالایشگاه و پتروشیمی تبریز، پالایشگاه تبریز، نفت انتقالی از اهواز را تصفیه می‌كند و آن را برای مصرف در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، كردستان، همدان و زنجان آماده می‌كند.
استان آذربایجان شرقی به لحاظ ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، از كانون‌های مهم صنایع دستی كشور نیز به شمار می‌رود. قالی‌بافی از صنایع دستی مهم منطقه است. این صنعت در مناطق شهری به صورت كارگاهی و در روستاها به صورت تك‌بافی انجام می‌شود. از دیگر صنایع دستی منطقه میتوان به گلیم و جاجیم، سفال و سرامیك، چرم و ورنی، پارچه‌های پشمی و ابریشمی، سوزن‌دوزی، نقره‌سازی، حوله و پتوبافی، كفش‌دوزی، سبدبافی، تولید پارچه های حریر و شال اشاره كرد.
صرف‌نظر از صنایع بزرگ و صنایع كارگاهی و صنایع دستی كه در حیات اقتصادی و اجتماعی استان نقش مهمی بر عهده دارند، آذربایجان شرقی دارای معادن متعددی است كه از آن جمله میتوان به معادن شن و ماسه، سنگ‌های ساختمانی و تزئینی، نمك، خاك نسوز، پوكه، كائولن، ذغال‌سنگ، دیاتومیت و پولیت اشاره كرد.
شرایط آب و هوایی، ویژ‌گی‌های خاك و فراوانی آب آذربایجان شرقی را به منطقه‌ای مناسب و مستعد برای كشاورزی و زراعت تبدیل كرده است.
در این سرزمین وسیع محصولاتی نظیر گندم، جو، برنج، حبوبات، سبزی‌جات، صیفی‌جات، نباتات صنعتی، محصولات علوفه‌ای، انواع محصولات باغی، پیاز، سیب‌زمینی و خشكبار به دست می‌آید كه برخی از آن‌ها به خارج از منطقه و كشور نیز صادر می‌شود.
شرایط طبیعی و اقلیمی خاص استان و وجود مراتع نسبتاً غنی و چمنزارهای سرسبز و خرم، موقعیت مناسبی برای پرورش زنبور عسل و دام‌پروری فراهم كرده است. به همین جهت این استان یكی از مناطق مستعد دام‌پروری ایران به شمار می‌رود. از طرف دیگر، فعالیت دام‌داری عشایرِ كوچنده منطقه نیز اهمیت و موقعیت اقتصاد دامی استان را دو چندان ساخته است.
علاوه بر دام‌داریِ سنتی، دام‌داریِ نیمه صنعتی نیز كه عمدتاً در اطراف شهرهای بزرگ، با استفاده از دام‌های اصیل خارجی دایر شده، از اهمیت خاص در زمینه تولید شیر برخوردار است. استان آذربایجان شرقی یکی از قطب های اصلی صنعت در کشور بوده و دارای 23 شهرک صنعتی در استان می باشد. لیست این شهرک ها عبارت است از :
شهرک صنعتی اهر (واقع دراهر)
شهرک صنعتی بستان‌آباد (واقع در بستان آباد)
شهرک صنعتی بناب (واقع در بناب)
شهرک صنعتی بیلوردی (واقع در)
شهرک صنعتی پتروشیمی (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی جلفا (واقع در جلفا)
شهرک صنعتی چاراویماق (واقع در چاراویماق)
شهرک صنعتی چرم‌شهر (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی ریحانه (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی سراب (واقع درسراب)
شهرک صنعتی سرامیکی مرند (واقع در مرند)
شهرک صنعتی سرمایه‌گذاری خارجی (واقع در شبستر)
شهرک صنعتی سعیدآباد (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی سهند (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی شبستر (واقع در شبستر)
شهرک صنعتی شهید رجایی (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی شهید سلیمی (واقع در آذرشهر-بخش ممقان)
شهرک صنعتی صنایع ساختمانی (واقع در شبستر)
شهرک صنعتی عجبشیر (واقع در عجبشیر)
شهرک صنعتی فناوری خودرو (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی کاغذکنان (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی کلیبر (واقع در کلیبر)
شهرک صنعتی چرم‌شهر (واقع در تبریز)
شهرک صنعتی مراغه (واقع درمراغه)
شهرک صنعتی مرند (واقع در مرند)
شهرک صنعتی میانه ۱ (واقع درمیانه)
شهرک صنعتی میانه ۲ (واقع درمیانه)
شهرک صنعتی هشترود (واقع در هشترود)
شهرک صنعتی ورزقان (واقع در ورزقان)
شهرک صنعتی عالی نسب (واقع در تبریز)